Książka W stanie – zbiorowy dziennik stanu wojennego, którym podziemna „Karta” debiutowała w styczniu 1984 – znalazła się w dwutomowej publikacji „100/XX. Antologia polskiego reportażu” !cut! pod redakcją Mariusza Szczygła, wydanej nakładem Wydawnictwa Czarne.
Na publikację składa się sto najważniejszych reportaży polskich z XX wieku, które zostały zgromadzone w dwóch woluminach na 1800 stronach. Grudzień 1981 reprezentują fragmenty książki W stanie. Miło nam poinformować, iż już niebawem ukaże się reprint W stanie!
W komentarzu Mariusza Szczygła, zawartym w „100/XX”, czytamy:
„W stanie to zapis doświadczenia stanu wojennego. Pod koniec lutego 1982 roku trzyosobowy zespół podjął pracę dokumentującą ten czas. Korzystali tylko z wypowiedzi udzielanych spontanicznie i notatek powstających w naturalnym odruchu, a nie tworzonych na zamówienie redakcji. Także z wydawnictw nielegalnych, tak zwanej bibuły, ale też zapisków znajomych. Z tysięcy tekstów wybierali fragmenty poruszające i żywe, takie, które odsłaniały istotę doświadczenia tamtego czasu. Układali je chronologicznie. Miała to być linearna opowieść dotycząca pierwszego roku stanu wojennego”.
„Komponowanie całości dawało takie poczucie, jakbyśmy mogli zapanować nad tym stanem. Stawaliśmy się z ofiar obserwatorami – opowiada Zbigniew Gluza, inicjator przedsięwzięcia. – Jak w eksperymencie: wchodzimy w zły, chory świat po to, by go opisać”.
Z zapisków zebranych w książce wyłania się szeroki, zbiorowy obraz emocji i postaw. Autorzy (Zbigniew Gluza, Katarzyna Madoń-Mitzner, Grzegorz Sołtysiak i Alicja Wancerz-Gluza), sami żyjąc w tym okresie i doświadczając opisanych wydarzeń, podjęli udaną próbę zdobycia się na dystans wobec własnych przeżyć, fobii i nadziei.
Szeregowy żołnierz, Śląsk, 13/XII:
Czwarta rano. Alarm! Zbiórka przy sprzęcie. Rozkaz: do wozów; każdy jak stoi, często mundur na piżamie. Mróz: minus dwadzieścia. Znowu poligon? Po godzinie jazdy zorientowaliśmy się, że tym razem nie jedziemy na ćwiczenia. Co się dzieje?! Włączamy radio – Głos Ameryki mówi o ogłoszonym w Polsce stanie wyjątkowym. Później Polskie Radio i Jaruzelski. Co to będzie? Wojna? Z kim? (W stanie, Warszawa, „Przedświt”, 1984)
(mk-z)