Projekt Granice codzienności: dyskurs o granicach w kontekście sąsiedzkich relacji polsko-niemieckich, polsko-ukraińskich,
obecności Polski w NATO, dofinansowany ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu „Patriotyzm Jutra”.
Pierwsza odsłona instalacji. Relacje polsko-ukraińskie
Podstawowe informacje:
„Losy jednych i drugich są ze sobą ściśle związane” / „Долі одних та других між собою тісно повʼязані”
Koncepcja projektu: Magdalena Chabiera i Franciszek Orłowski
Opracowanie graficzne cytatu: Full Metal Jacket
Wykonanie witryny: Jakub Antosz
Źródło cytatu: Deklaracja w sprawie ukraińskiej, „Kultura” 1977, nr 5. Przedruk: Wołyń 1943 – apogeum. Relacje polsko-ukraińskie 1917–2023: wiedza, rozbieżności, porozumienie, Ośrodek KARTA, 2024.
Geneza
W 1977 roku w paryskiej „Kulturze” została opublikowana Deklaracja w sprawie niepodległości Ukrainy. Inicjatywa redaktora czasopisma Jerzego Giedroycia zyskała poparcie wśród emigrantów z Europy Wschodniej. Sygnatariusze dokumentu stworzyli wspólny front przeciwko imperializmowi sowieckiemu i procesom rusyfikacji narodów, znajdujących się w granicach wpływów Związku Sowieckiego.
Deklaracja koncentrowała się na Ukrainie, uznając ją za „największy w ramach ZSRR naród podbity; i jako naród najuparciej ‒ obok Litwinów ‒ dążący do wywalczenia niezależnego bytu państwowego”: „[...] losy jednych i drugich są ze sobą ściśle związane: nie będzie wolnych naprawdę Polaków, Czechów czy Węgrów bez wolnych Ukraińców, Białorusinów czy Litwinów. I w ostatecznym rozrachunku bez wolnych Rosjan. Bez Rosjan wolnych od ambicji imperialnych, rozwijających własne życie narodowe, szanujących prawo do samostanowienia innych narodów”.
Opis instalacji
Po wielu latach w Witrynie Domu Wschodniego, która jest miejscem budowania dialogu historycznego narodów Europy Wschodniej, można ponownie przeczytać cytat z Deklaracji w sprawie niepodległości Ukrainy: „Losy jednych i drugich są ze sobą ściśle związane”.
Został umieszczony w specjalnie przygotowanej instalacji przy placu Konstytucji 6. Kolory ścian bezpośrednio nawiązują do barw narodowych Polski i Ukrainy ‒ spotykają się ze sobą, tworząc symboliczną przestrzeń sąsiedzkiego porozumienia. Natomiast na podłodze umieszczono kolaż stworzony ze zdjęć, dokumentujących obarczoną traumami wspólną pamięć historyczną Polaków i Ukraińców, które nader często przesądzały o dynamice naszych relacji ‒ kiedy możliwość dialogu, przysłaniał tragiczny splot wzajemnych krzywd i win.
Granice między poszczególnymi zdjęciami zostały zatarte, fotografie przenikają się, czasem trudno jednoznacznie zidentyfikować sytuację, którą przedstawia dane zdjęcie.
Percepcja patrzącego zostaje ograniczona do fragmentów; odbiorca próbuje rozpoznać treść wydarzenia i połączyć je z pozostałymi, dostrzeżonymi elementami. Cytat zaś zagarnia całą przestrzeń witryny, konkretne słowa, bądź partie tekstu połączone białym pasmem przechodzą przez wszystkie ściany i podłogę, stwarzając możliwość skupienia uwagi na autonomicznym fragmencie, zespoleniu go z innym dowolnym, albo objęciu całości komunikatu.
Publikacje KARTY o relacjach polsko-ukraińskich i ukraińsko-polskich
