„Polska – Ukraina. Ciężar przeszłości” to wybór tekstów źródłowych z historii relacji polsko-ukraińskich w XX wieku uzupełniony komentarzami historyków. Polskie i ukraińskie świadectwa indywidualne (dzienniki, wspomnienia, relacje etc.) o szczególnym znaczeniu dla stosunków wzajemnych, publikowane od 1 do 101 numeru w kwartalniku historycznym „Karta”.
Ze wstępu Zbigniewa Gluzy:
Pojawienie się setnego numeru „Karty” w 80. rocznicę wybuchu II wojny uznaliśmy za okazję do zobrazowania drogi pisma przez związki polsko-ukraińskie w XX wieku, z wymuszonym przez przeszłość akcentem na okres II wojny. Z perspektywy trzech ostatnich dekad widać, jakie znaczenie miały kolejne zbliżenia na tę tematykę – w kwartalniku, który oddaje głos świadkom historii.
Przeszłość jest ciągle w relacjach polsko-ukraińskich głównym punktem odniesienia. Mogłaby łączyć, pod stanowczym warunkiem, że obie strony zobaczą dawne ofiary jako wspólne – że wszystkie staną się „nasze”, a nie „ich”. Jeśli za podstawę przyjmuje się reguły demokratyczne i prawa człowieka, nietrudno o postawę nierelatywizowania zła. Polak odczuwający ból na widok niszczenia przez swoich ukraińskich bibliotek czy cerkwi, odbierania wolności Ukraińcom w obozach internowania, w Berezie czy Jaworznie, nasiedlania ich po pustostanach państwa w akcji „Wisła”; Ukrainiec przerażony eksterminacją ludności polskiej przez swych rodaków na Wołyniu – są ludźmi podobnego pokroju, niezatrutymi „wymogami narodu”. Tacy mogą myśleć wspólnie: naszych więziono, naszych mordowano, a teraz my, razem, odrzucimy wszelkie tego nawroty.
Publikacja powstała w ramach zadania publicznego współfinansowanego przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja publiczna 2019”. Publikacja wyraża jedynie poglądy autorów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.
