Mordy. Dom na końcu szosy. Odc. 3. Polacy i Żydzi

Zapraszamy do obejrzenia trzeciego filmu z cyklu „Mordy. Dom na końcu szosy”, w którym opowiadamy o życiu społeczności polskiej i żydowskiej w mieście Mordy w dwudziestoleciu międzywojennym – razem, ale niejako tylko „obok siebie”, a czasem nawet „przeciw sobie”.

Żydzi stanowili w tym czasie połowę spośród 4 tysięcy mieszkańców Mordów. Spotykali się z chrześcijańskimi mieszkańcami Mordów w sklepach, na targu, podczas wydarzeń publicznych, chodzili do szkół, gdzie w jednej ławie zasiadały polskie i żydowskie dzieci, byli członkami rady miejskiej, walczyli w wojnie 1920 roku, o czym świadczą nazwiska na pomniku „Poległym za ojczyznę”. Ale też obchodzili odrębnie swoje święta, kultywowali swoje tradycje, mieli własne organizacje społeczne i polityczne.

W filmie opowiadamy nie tylko o „codzienności”, gdzie mogła pojawić się zwykła niechęć, rywalizacja czy nawet przejawy antysemityzmu, ale i o wydarzeniach dramatycznych, o zbrodniach, o doświadczeniach traumatycznych – o zagładzie – wysiedleniu getta 22 sierpnia 1942 roku i ukrywaniu w pałacu córeczki żydowskiej nauczycielki.

Podejmowaliśmy tę tematykę już w dwóch przywołanych w filmie publikacjach: „Dom w Mordach. Rodzina Przewłockich 1912–1944” oraz „Portret zbiorowy miejscowości Mordy 1912–1944” (darmowa broszura do pobrania). Film powstał w oparciu o świadectwa pisane i ustne, ale także we współpracy z wieloma archiwami i muzeami.

Cykl „Mordy. Dom na końcu szosy” przedstawia plastyczny obraz społeczności Mordów, niewielkiej miejscowości na wschodzie Polski, na tle wielkich wydarzeń w pierwszej połowie XX wieku. Poprzednie odcinki podejmowały tematy „Pałac i miasteczko” oraz „Wojna 1920”.

Scenariusz: Jan Czempiński
Realizacja obrazu i dźwięku: Jacek Kadaj
Muzyka: Audio Networks
Lektorzy: Mikołaj Bańdo, Maciej Motylski, Monika Orzeł, Bartek Wejman
Głosy – mieszkańcy Mordów, nagranie 5 marca 2020, Jarmark na „Kaziuki”
Kwerendy ikonograficzne: Agnieszka Kudełka
Nadzór nad produkcją: Alicja Wancerz-Gluza
Produkcja: Ośrodek KARTA

Źródła ikonografii:
Biblioteka Cyfrowa WBP w Lublinie
Biblioteka Kongresu USA
Biblioteka Narodowa w Warszawie, w tym rys. Artur Markowicz
Centralna Biblioteka Wojskowa
Centralne Archiwum Wojskowe
Flickr.com, Hans-Michael Tappen, CC BY-NC-SA 2.0
Fotopolska.eu
Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie
Muzeum Fotografii w Krakowie, w tym fot. Ignacy Płażewski
Muzeum Krakowa, w tym fot. Stanisław Mucha
Muzeum Regionalne w Łukowie/Zakład Fotograficzny Karola Piatczyca w Łukowie
Muzeum Regionalne w Siedlcach, w tym fot. Adolf Gancwol Ganiewski
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Pexels.com
Pixabay.com, fot. Matthias Boeckel
POLONA
Wikimedia.org
Wordpress.org/openverse/
Zbiory Ośrodka KARTA/ Kolekcja Rodziny Przewłockich oraz fot. Kazimierz Petrulewicz
Ze zbiorów Artura Soszyńskiego
Żydowski Instytut Historyczny, w tym fot. Julia Pirotte, rys. Mojżesz Rynecki, rys. Otto Quante
oraz rysunek współczesny – Juliusz Sienkiewicz

Dziękujemy Ośrodkowi „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” w Sejnach za zdjęcie programu „Kroniki Sejneńskie”.