Z inicjatywy Ośrodka KARTA, na placu Piłsudskiego powstała instalacja memoriałowa w ramach stołecznych obchodów 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej. !cut!To pierwsze, symboliczne uhonorowanie wszystkich obywateli II Rzeczpospolitej, ofiar niemieckich i sowieckich represji okresu II wojny. Projekt jest punktem wyjścia do ogólnopolskiej akcji, mobilizującej spo-łeczeństwo do dokumentowania bliskich — ofiar totalitarnych represji.
Instalację realizowaną przez Ośrodek KARTA i Dom Spotkań z Historią według projektu ekspozycyjnego Krzysztofa Langa, budują definicje 18 kategorii represji oraz biogramy pojedynczych ofiar, reprezentujących każdą z grup prześladowanych. Tych co stracili życie i ucierpieli było co najmniej 12 milionów (11 milionów po stronie niemieckiej, 1 milion po sowieckiej). Rzetelnie udokumentowano z imienia i nazwiska ledwie 2 miliony osób. Zerwanie z anonimowością moż¬liwie największej liczby z pozostałych 10 milionów to wielka powinność wolnej Polski i nas wszystkich.
Przez cały wrzesień w DSH (ul. Karowa 20 w Warszawie) działać będzie skomputeryzowane centrum informacji o represjonowanych, prowadzone przez ekspertów z Fundacji „Polsko-Niemieckie Pojednanie” i „Indeksu Represjonowanych” Ośrodka KARTA. Na stronie www.rocznice2009.pl zostanie uruchomiona podstrona, przyjmująca zgłoszenia danych o represjonowanych, która będzie automatycznie przekierowywać na serwis Internetowego Centrum Informacji o Represjonowanych (po stronie sowieckiej) lub bazy internetowej Fundacji „Polsko-Niemieckie Pojednanie” (po stronie niemieckiej).
Zbigniew Gluza we wprowadzeniu do instalacji napisał: O wybuchu II wojny światowej przesądził sojusz III Rzeszy i ZSRR. W jego następstwie dokonany został rozbiór Polski między dwa zaborcze państwa totalitarne, które od września 1939 do czerwca 1941 solidarnie okupowały Rzeczpospolitą. Po ataku III Rzeszy na ZSRR, tereny polskie znalazły się w całości pod okupacją niemiecką – aż do ofensywy Armii Czerwonej w 1944 roku.
70 lat po ataku obu agresorów, po raz pierwszy przedstawiamy łączny szacunek skali ofiar obu totalitaryzmów w latach II wojny, będących obywatelami II RP. Ustalenia, dokonane przez Ośrodek KARTA, uwzględniły wiedzę wielu badaczy i możliwie całą literaturę przedmiotu. Nadal jednak większość obliczeń ma charakter szacunkowy; tu przyjęto nie liczby przeciętne, lecz minimalne: „co najmniej...”.
III RP dopiero co podjęła całościowe prace nad odwróceniem wyroku obu systemów totalitarnych: anonimowości ofiar. Los prześladowanych pod okupacją sowiecką dokumentowany jest imiennie od 1988 roku w „Indeksie Represjonowanych”, prowadzonym przez KARTĘ. Od 2006 roku, wzorowany na „Indeksie”, program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką” – nadzoruje IPN.
Nigdy dotąd Polska powojenna nie podjęła szerokiego, ogólnospołecznego wysiłku, by uhonorować tamte ofiary – Ich Wszystkich. Jeszcze nie jest za późno. Każdy ślad składa się na ten wielki informacyjny pomnik pamięci, który jesteśmy Im winni. Represjonowany był co trzeci obywatel II Rzeczpospolitej – to pokazuje, jak wielka jest skala naszej powinności. „Co najmniej 12 milionom” należy się taki hołd.